Hard op de inhoud, zacht op de persoon

De Tweede Kamer is een afspiegeling van de samenleving, net als dat de samenleving een afspiegeling is van de Tweede Kamer. De samenleving is verhard, net zoals dat het debat in de Tweede Kamer is verhard. Met de nieuwe verkiezingen in aantocht, is er hoop op een ommekeer.

Het verharde debat

Er zijn tal van voorbeelden van hoe het debat zich in de afgelopen jaren heeft verhard. Een van de meest spraakmakende voorbeelden is misschien wel dat Kamerlid Wilders (PVV) en minister-president Rutte (VVD) buiten de orde van het debat traden en naar elkaar riepen 'normaal te moeten doen'. U ziet het waarschijnlijk weer voor u. Spraakmakende televisie, maar niet zoals het hoort. En aan de inhoud voegt het weinig toe.

Een van de belangrijkste (ongeschreven) regels in het debat, is dat men spreekt via de voorzitter. Daarmee wordt het debat minder persoonlijk en kan er beter worden gefocust op de inhoud van het onderwerp, met name wanneer de gemoederen hoog oplopen. Anders gezegd: hard op de inhoud, zacht op de persoon. En voor het debat geldt dus: helemaal niet op de persoon.

Soms wordt er ook goed gedebatteerd, dat wil zeggen, volgens de regels die gelden. Maar ook dan kan het stevig op de persoon worden gespeeld. Denk bijvoorbeeld aan de momenten dat ministers voor heks of spion worden uitgemaakt, of dat groepen mensen worden uitgemaakt voor 'wappie'. Ook het non-verbaal uiten van ongenoegen over personen komt voor. Denk aan de coronadebatten, waarbij Hugo de Jonge (CDA) consequent met zijn rug richting Thierry Baudet (FvD) zat.

Over de debatcultuur is door velen - ook in de Tweede Kamer - beklag gedaan. Het was Jesse Klaver (GL) die opriep tot het stoppen met de scorebord politiek, en terecht. Maar het is gebleken hoe hardnekkig het is. Het is prettig om te winnen, maar wie wint er nou?

De verharde samenleving

Ook in de samenleving is er sprake (geweest) van verharding. De omgangsvormen vervagen. Men wordt vaak gedwongen tot het maken van een keuze. Ben je voor, of ben je tegen? De nuance is verdwenen, het rustige grijs bestaat niet meer.

Men lijkt te zijn verleerd hoe met elkaar in gesprek te gaan. Wanneer mensen het met elkaar oneens zijn, keren zij elkaar de rug toe, op zoek naar hun eigen bubbel. Door de verharding van de samenleving en polarisatie, is het zelfs zo dat er tussen vrienden en familie ruzies (zijn) ontstaan.

Ikzelf ben hier ook debet aan (geweest). Regelmatig heb discussies gehad met naasten over onderwerpen die mij en hen aan het hart gaan. Dit leidde soms tot stemverheffingen, in sommige gevallen zelfs tot onderling chagrijn en ruzie. De grote verliezers: iedereen aan tafel, bijvoorbeeld bij het avondeten of tijdens de borrel. Ikzelf en degene met wie ik in discussie was, omdat er een muur werd opgeworpen waardoor wij van elkaar vervreemdden. De anderen aan tafel, omdat zij er liever niet over in gesprek gingen om zulte situaties te voorkomen.

Allebei is niet goed. Het is belangrijk om met elkaar in gesprek te gaan en te blijven, juist wanneer men het oneens is. Probeer elkaar te begrijpen, stel vragen en vraag door. En het belangrijkste: maak het niet persoonlijk. Zoek de verbinding. Hard op de inhoud, zacht op de persoon. Het is niet erg om het oneens te zijn. Soms is het verleidelijk om op de persoon te gaan, om te winnen. Ikzelf ben ook regelmatig in die valkuil gestapt - en sluit niet uit dat het in de toekomst weer gebeurt - want het is prettig 'om te winnen'. Maar wie wint er nou? Dat is de vraag die ik mij de afgelopen periode heb gesteld. En de belangrijkste les die ik heb geleerd: niemand wint.

Het enige wat ik kan beloven: ik ga er op letten en probeer niet meer in die valkuil te stappen, en ik zou u graag hetzelfde advies willen geven.

Verkiezingen

Met de nieuwe verkiezingen op komst hebben vrijwel alle partijen aangegeven zich in te willen zetten voor de verandering van de bestuurscultuur. En dat is hard nodig. Maar niet alleen de bestuurscultuur moet anders, ook de debatcultuur zal moeten veranderen. Immers, de Tweede Kamer is de afspiegelging van de samenleving en vice versa.

We gaan de komende weken zien of er een kentering gemaakt kan worden. Ik ben optimistisch over dat de debatcultuur zal veranderen. Ik heb goede hoop op de ideeënstrijd die Lilian Marijnissen (SP) voor zich ziet. Laten we het over de inhoud hebben en niet over de mensen die de inhoud presenteren. Om in termen van scorebordpolitiek te spreken: wie op de persoon gaat, staat 1-0 achter.