Waar te beginnen?

Soms is het goed om een beetje afstand te nemen van de politiek. Zeker nu, in een tijd waarin chaos het leidende principe lijkt te zijn. Het is verleidelijk om je te verliezen in de waan van de dag – de schreeuwende koppen, de verhitte debatten – maar misschien is het zinvoller om een stap terug te doen en te reflecteren. Hoe zijn we hier beland? En wat zegt dit over de wereld waarin we leven?

Neem bijvoorbeeld Israël. Het conflict met Gaza is al decennialang een open wond, maar de recente gebeurtenissen hebben een nieuw dieptepunt bereikt. De beschuldigingen van oorlogsmisdaden stapelen zich op: burgerslachtoffers, vernietigde infrastructuur, en een humanitaire crisis die met de dag groter wordt. Hoe kon een land dat ooit werd gegrondvest als toevluchtsoord voor de vervolgde Joden van Europa zich ontwikkelen tot een natie die internationaal onder vuur ligt voor de behandeling van een andere onderdrukte bevolking? Het antwoord ligt misschien in angst en de reflex om veiligheid koste wat het kost te waarborgen.

Aan de andere kant van de wereld zien we Donald Trump, die mensen laat oppakken en zonder proces uitzet naar een gevangenis in El Salvador – berucht om martelingen – . Het idee dat mensen zonder proces kunnen worden opgesloten, is een directe aanval op de principes van rechtvaardigheid en democratie. Toch blijft een groot deel van de bevolking hem steunen, aangetrokken door zijn beloftes van orde en een sterke hand.

En dan is er Poetin, die twintig procent van Oekraïne heeft ingenomen en de wereld opnieuw heeft laten zien hoe kwetsbaar democratische staten zijn in het aangezicht van brute macht. De oorlog in Oekraïne is niet alleen een tragedie voor de betrokkenen, maar ook een test voor het internationale systeem. Kan het Westen zich verenigen en weerstand bieden tegen autocratische expansie, of is de tijd van liberale democratieën definitief voorbij?

Laten we ook onze eigen binnenlandse politiek niet vergeten. Nederland, ooit geroemd om zijn consensusmodel, lijkt gevangen in een eindeloze impasse. Vier coalitiepartijen vechten elkaar de tent uit, terwijl het kabinet zich bezighoudt met pappen en nathouden. Visieloos, zonder koers, proberen ze een toekomst te ‘aanvallen’ die ze zelf nauwelijks begrijpen. Het resultaat? Vertrouwen in de politiek daalt, terwijl extremere stemmen terrein winnen.

Hoe zijn we hier beland? Een belangrijk deel van het antwoord ligt in de menselijke neiging om in tijden van crisis te kiezen voor sterke leiders en simpele oplossingen. Alex de Tocqueville zag dit al in de negentiende eeuw: in tijden van instabiliteit stellen mensen hun vertrouwen in centralisering van macht, omdat ze geloven dat een sterke autoriteit sneller en efficiënter kan handelen. Maar Tocqueville waarschuwde ook dat deze keuze de deur opent naar verlies van vrijheid. De macht die eenmaal is gegeven, wordt zelden zonder strijd teruggegeven.

De ironie is dat deze machtsconcentratie vaak het tegenovergestelde veroorzaakt van wat werd gehoopt. Veiligheid maakt plaats voor onderdrukking, orde voor chaos. Het is een les die we keer op keer lijken te vergeten. Of het nu gaat om een regering die een ‘tijdelijke’ noodwet invoert, of een bevolking die een leider steunt die de democratische spelregels aan zijn laars lapt, de uitkomst is vaak dezelfde: minder vrijheid, meer angst.

Misschien is het tijd om te erkennen dat er geen snelle oplossingen zijn. Echte verandering vraagt tijd, geduld en betrokkenheid. Het vraagt om leiders die niet alleen reageren op de angsten van het moment, maar een visie hebben voor de lange termijn. Het vraagt ook om burgers die bereid zijn die visie te ondersteunen, zelfs als het moeilijk is.

Want als we iets kunnen leren van de politieke chaos in de VS, Israël en Nederland, dan is het dit: de toekomst wordt niet bepaald door de sterkste leiders, maar door de keuzes die wij als samenleving maken. Laten we hopen dat we de wijsheid hebben om te kiezen voor vrijheid, rechtvaardigheid en menselijkheid – voordat het te laat is.